عزت نفس

عزت نفس چیست؟

عزت نفس یا حرمت نفس، اصطلاحی در روان شناسی است که بازتاب ارزیابی یا برآورد یک فرد از ارزش های خود می باشد.

عزت نفس، باور و اعتقادی است که فرد، دربارهٔ ارزش و اهمیت خود دارد. حرمت نفس را می توان با عوامل مختلفی توضیح داد؛ از جمله، فردی که حرمت نفس دارد معتقد است که انسان، مقدّس است و به دلیل مقدّس بودن نمی توان او را قربانی اعتقادهای دیگران کرد؛ عامل بعد اینکه همهٔ انسان ها با هم متفاوتند؛ یعنی بین افراد مختلف با نژادها و قومیت های مختلف هیچ فرقی وجود ندارد و همین طور انسان ها با هم برابرند، عامل دیگر خوددوستی و احساس رضایت داشتن از آنچه که هستم و همین طور نداشتن شرم از وجود خود است. اصولاً حرمت نفس را می توان در امور مختلف زندگی شرح داد. افرادی که دارای حرمت نفس پایین هستند در زندگی خود با مشکلات فراوان روبه رو می شوند. به باور کارل راجرز تمامی انسان ها به حرمت نفس و عزت نفس نیازمندند. در درجهٔ نخست، عزت نفس نشان دهندهٔ احترامی است که دیگران برای ما قائل اند. هنگامی که پدر و مادر به فرزندان خود، توجه مثبت غیر شرطی نشان می دهند و آن ها را جدای از رفتارهایشان به عنوان انسان هایی که از شایستگی های درونی برخوردارند می پذیرند، در اصل به رشد عزت نفس آن ها کمک می کنند. اما هنگامی که والدین به کودکان توجه مثبت شرطی نشان داده و در واقع هنگامی آن ها را می پذیرند که به شیوهٔ مورد نظر و مطلوب رفتار می کنند، کودکان در شرایط ارزشی قرار می گیرند و گمان می کنند که فقط هنگامی شایستگی دارند که مطابق با خواست والدین رفتار کنند.

عزت نفس یکی از عوامل تعیین کننده رفتار در انسان به شمار می رود در حقیقت برداشت و قضاوتی که افراد از خود دارند تعیین کننده چگونگی برخورد آن ها با مسائل مختلف است. فردی که عزت نفس پایین دارد و برای خود ارزش و احترامی قایل نیست ممکن است دچار انزوا، گوشه گیری یا پرخاشگری و رفتارهای ضد اجتماعی شود. عزت نفس را می توان مجموعه ای از افکار، احساست ، عواطف و تجربه ها تصور کرد که در فرایند زندگی اجتماعی شکل می گیرند. مجموعه هزاران برداشت، ارزیابی و تجربه ای که فرد از خود دارد، باعث می شود که نسبت به خود احساس خوشایند، ارزشمند بودن یا برعکس آن را داشته باشد.

برای آنکه هر شخص توان بالقوه ی منحصر به فردی دارد، کودکانی که به شرایط ارزشی دچار می گردند، تا اندازه ای در درون خویش احساس می کنند. آن ها نمی توانند کاملاً مطابق با خواست دیگران عمل کنند، و با خود نیز روراست باشند. اما، این به این معنا نیست که ابراز خود ناگزیر به تعارض منجر می گردد. به باور کارل راجرز هنگامی که در تلاش برای رسیدن به توان بالقوهٔ خویش، دچار ناکامی می گردیم، به دیگران آسیب می زنیم یا به شیوه های ضد اجتماعی رفتار می نماییم. اگر پدر و مادر و دیگران تفاوت هایمان را دوست بدارند و آن ها را تحمل نمایند ما نیز آن تفاوت ها را دوست خواهیم داشت. حتی اگر ترجیحات، توانایی ها و ارزش هایمان با یکدیگر متفاوت باشد. اما در بعضی از خانواده ها کودکان می آموزند که داشتن برخی باورها به ویژه در مورد موضوعات جنسی، سیاسی و مذهب زشت است. از این رو هنگامی که می فهمند مورد تأیید والدین و بزرگ ترها نیستند، خود را شخصی نافرمان می بینند؛ و به احساس هایی چون حماقت و شیطنت دچار می شوند؛ بنابراین اگر بخواهند خودپنداره و عزت نفس سازگاری داشته باشند باید احساس های خویش را انکار و بخشی از وجود خود را پنهان نمایند. بدین ترتیب خودپندارهٔ آن ها تحریف می گردد. بنابه گفته راجرز آگاهی از وجود احساس ها و تمایلات ناسازگار با خود پندارهٔ تحریف شده موجب اضطراب می گردد و چون اضطراب ناخوشایند می باشد شخص تلاش می کند تا وجود احساس ها و تمایلات واقعی و اصیل خویش را انکار کند. به باور راجرز مسیر خودشکوفایی به روراست بودن با احساس های واقعی، پذیرفتن و عمل نمودن به آن ها نیاز دارد و این هدف اصلی روش روان درمانی راجرز یعنی درمان مراجع محور است. او معتقد بود که ما در بارهٔ اینکه چه کسی می توانیم باشیم، تصورات ذهنی داریم. این تصورات که خود آرمانی نام دارد مارا برمی انگیزد تا تفاوت بین خودپنداره و خود آرمانی را کاهش دهیم.

ویژگی افرادی که عزت نفس بالا دارند، چیست؟

برای درک بهتر این موضوع که عزت نفس چیست و هضم کامل آن در ادامه لیستی از ویژگی های افرادی که عزت نفس بالایی دارند که برای شما آورده ایم. البته ممکن است تمامی این ویژگی ها به صورت همزمان در یک شخص وجود نداشته باشد.

• از خود و دیگران تشکر و قدردانی می کنند.
• از رشد کردن استقبال می کنند و چالش ها را می پذیرند.
• همواره در حال کشف ویژگی های درونی خود هستند.
• اغلب خودشان تصمیم می گیرند، اما نظرات افراد صاحب نظر را نیز می پذیرند.
• هنگام مواجهه با مشکلات و چالش ها واقع گرا هستند.
• همواره خود و دیگران را به سمت جنبه های مثبت زندگی هدایت می کنند.
• انگیزه کافی برای تلاش برای رسیدن به اهداف خود دارند.
• در صورت شکست، دلیل آن را پیدا کرده و از اشتباهات خود درس می گیرند.
• انتقادات دیگران را بدون تعصب گوش می دهند، چون می دانند ارزش وجودی آن ها به نظرات دیگران بستگی ندارد.

ویژگی افرادی که عزت نفس پایین دارند، چیست؟

افراد با عزت نفس پایین دقیقا در نقطه مقابل افرادی هستند که عزت نفس بالایی دارند. از این رو آشنایی با ویژگی های این افراد نیز خالی از لطف نخواهد بود.

خودشان را دوست ندارند و دیگران را بهتر از خودشان می دانند.

• هر کاری انجام دهند احساس می کنند به اندازه کافی خوب نیست.
• نقاط ضعف خود را بزرگ می کنند و دید منفی و بدبینانه به زندگی دارند.
• همیشه احساس ترس، اضطراب و افسردگی دارند.
• انتقاد درست و سازنده را قبول نمی کنند.
• در بیان نیازهای خود احساس شرم، خجالت و استرس دارند.

راه و روش های افزایش عزت نفس

مواردی را که در آنها مهارت دارید، پیدا کنید

همه ی ما بالاخره در موضوعی دانش یا مهارت داریم. حالا این موضوع می تواند آشپزی باشد یا خوانندگی یا حل جدول و معما یا حتی توانایی دوست شدن با دیگران. همه ی ما دوست داریم کارهایی را که در آنها مهارت داریم، انجام دهیم تا حال و حوصله مان سر جا بیاید.

روابط مثبت ایجاد کنید

اگر افرادی را می شناسید که بودن با آنها حال تان را می گیرد و باعث می شود حس بدی پیدا کنید، سعی کنید زمان کمتری را در کنارشان بگذرانید یا حتی به شان بگویید که درباره ی حرف ها یا رفتارهای شان چه احساسی دارید. به دنبال روابطی باشید که در آنها طرف مقابل تان، فرد مثبت اندیشی است و شما را تحسین و تشویق می کند.

با خودتان مهربان باشید

دکتر ویلیامز می گوید: «با خودتان مهربان باشید. این یعنی در زمان هایی که احساس می کنید رفتاری خودمنتقدانه در پیش گرفته اید، با خودتان مهربان و ملایم باشید. به این فکر کنید که در چنین موقعیتی با دوستان تان چگونه رفتار می کردید. چون ما اغلب به دیگران توصیه های بسیار بهتری می کنیم تا به خودمان»

جسور و قاطع باشید

قاطع بودن به این معنا است که به نظرات و نیازهای دیگران احترام بگذارید و از آنها نیز همین توقع را داشته باشید. یکی از راه های این کار این است که به رفتار افرادی که قاطعانه عمل می کنند، نگاه کنید و کارهای آنها را تکرار کنید. دکتر ویلیامز می گوید: «این کار به این معنا نیست که به چیزی که نیستید، تظاهر کنید. بلکه به این معناست که اشارات و نکاتی را از افرادی که تحسین شان می کنید، بیاموزید و اجازه دهید که خود واقعی تان پدیدار شود. فایده ای ندارد که یک باره بگویید «من می خواهم «کریس هوی» (Chris Hoy)، قهرمان جهانی دوچرخه سواری، باشم، اما شاید بتوانید دوچرخه تان را از انباری بیرون بیاورید و بعد از مدت ها دوباره کمی دوچرخه سواری کنید»

نه گفتن را بیاموزید

افرادی با عزت نفس پایین اغلب احساس می کنند که مجبورند همیشه به دیگران بگویند «بله»، حتی وقت هایی که واقعا تمایلی به این کار ندارند. خطرات این کار آن است که می تواند شما را به فردی تحت فشار، بی میل، خشمگین و افسرده تبدیل کند.

«در بیشتر مواقع، نه گفتن مشکلی در روابط تان ایجاد نمی کند. در پیش گرفتن رویه ی «تکرار مکررات» شاید کمک کننده باشد. نه گفتن را به روش های گوناگون تکرار کنید تا جایی که دیگران پیام تان را دریافت کنند.»

خودتان را به چالش بکشید

همه ی ما گهگاهی در انجام بعضی کارها عصبی می شویم یا می ترسیم. افراد دارای عزت نفس بالا اجازه نمی دهند که احساسات شان آنها را از انجام کارهای تازه یا چالش برانگیز منصرف کند. برای خودتان هدفی تعریف کنید، مانند رفتن به یک کلاس ورزشی یا شرکت در یک مناسبت اجتماعی. دستیابی به اهداف تان موجب تقویت عزت نفس تان می شود.