خودکارآمدی

تعریف خود کارآمدی

از دیدگاه باندورا، خودکارآمدی باوری است که شخص به قابلیت های خود برای سازمان دهی و اجرای اقدامات لازم در موقعیت های پیش رو دارد. به عبارت دیگر، خودکارآمدی ایمان شخص به توانایی های خود برای موفقیت در یک موقعیت مشخص است. باندورا چنین ایمانی را عامل تعیین کننده ی طرز فکر، نحوه ی رفتار و احساسات مردم می داند.

از زمانی که باندورا مقاله ی خود را با عنوان «خودکارآمدی: به سوی نظریه ی یکپارچه سازی تغییرات رفتاری» در سال 1997 به چاپ رساند، این موضوع به یکی از مشهورترین مباحث در روان شناسی تبدیل شده و تحقیقات زیادی پیرامون آن صورت گرفته است. اما چرا خودکارآمدی در بین روان شناسان و مربیان از چنین اهمیتی برخوردار است؟ زیرا همان طور که باندورا و سایر پژوهشگران نشان داده اند، خودکارآمدی روی همه چیز تاثیر می گذارد، از حالت های روان شناختی گرفته تا رفتاری که منجر به ایجاد انگیزه و تحرک می شود.

نشانه های خودکارآمدی بالا در افراد

• مشکلات و مسائل چالش برانگیز را به چشم تمرینی برای کسب مهارت می بینند.
• به فعالیت هایی که در آنها شرکت می کنند علاقه ی بیشتری پیدا می کنند.
• در برابر علاقه مندی ها و فعالیت های خود احساس تعهد و وظیفه شناسی می کنند.
• موانع و شکست ها دلسردشان نمی کند و خیلی زود آنها را پشت سر می گذارند.

نشانه های خودکارآمدی ضعیف در افراد

• از کارهای چالش برانگیز اجتناب می کنند.
• باور دارند کارها و موقعیت های دشوار فراتر از حد توانایی های آنهاست.
• روی شکست ها و نتایج منفی تمرکز می کنند.
• به سرعت اعتماد خود نسبت به قابلیت ها و توانمندی هایشان را از دست می دهند.

منبع خودکارآمدی در افراد

تجارب موفقیت آمیز

یکی از منابع ایجاد خودکارآمدی در فرد، دستاوردهای عملکرد پیشین است که بازخوردی ایجاد می کند که باعث می شود فرد به توانایی خود در آن عملکرد باور پیدا کند. موفق شدن در یك کار خاص منجر به تجربه هیجانی مثبت، افزایش احساس خودكارآمدی و افزایش نتایج عملکرد بعدی می شود. تکرار کارها و ساده کردن و تقسیم نمودن یک کار به مراحل کوچک، می تواند در انجام هر مرحله از کار، فرد را خودکفا کند و در نهایت به خودکارآمدی کامل منجر شود.

تجارب جانشینی

عامل دیگری كه درك خودكارآمدی را تحت تاثیر قرار می دهد مشاهده موفقیت ها و شكست های دیگران یا الگو های مشابه فرد است. قسمتی از تجارب جانشینی به وسیله مقایسه های اجتماعی با دیگران ساخته می شود. اینكه تجارب جانشینی چه مقدار خودكارآمدی را تحت تاثیر قرار می دهد بستگی به این دارد كه شما فكر می كنید فرد الگو چه مقدار شبیه شماست. مقایسه اجتماعی خود و دیگران و به ویژه با گروه همسالان باعث ایجاد احساس خودكارآمدی یا عدم خودكارآمدی می شود.

ترغیب کلامی

ترغیب كلامی كه افراد دریافت می كنند، باور افراد درباره توانایی های خود را تحت تأثیر قرار می دهد. پیام های كلامی و تشویق های اجتماعی به اشخاص كمك می كند تا تلاش بشتری به كار ببرند و پشتكار مورد نیاز برای موفقیت را تداوم بخشند و این امر به رشد مهارت ها و كارآمدی فرد منجر می شود. این تشویق باید در حد واقعی و معقول باشد زیرا ترغیب تلاش های ناموفق ممکن است خودکارآمدی پایین ایجاد کند. برای قانع سازی مؤثر باید ترغیب کلامی واقع بینانه باشد.

حالات عاطفی و جسمی

حالات فیزیولوژیک از قبیل ترس، برانگیختگی، خستگی و حالات خلقی که موقع انجام کاری رخ می دهد بر موفقیت یا شکست فرد در انجام آن کار تاثیر می گذارد. همچنین خلق و خوی فرد نیز می تواند تأثیر عمده ای روی باورهای خودکارآمدی داشته باشد. به طور معمول خوش بینی و خلق مثبت باورهای خودکارآمدی را افزایش می دهد در صورتی که نا امیدی و افسردگی باورهای خودکارآمدی را کاهش می دهند.