کلیه و وظایف آن
هر انسان دارای دو کلیه است که بزرگی هر یک به اندازه یک مشت است و هر کدام در یک طرف ستون فقرات در پایین ترین سطح قفسه سینه قرار دارد. هر کلیه حدود یک میلیون واحد عملکردی به نام نفرون دارد. نفرون از واحد تصفیه کننده ی مویرگی به نام گلومرول تشکیل می شود که به توبول (لوله) متصل می شود. خون پس از ورود به گلومرول تصفیه می شود و مایع باقیمانده از توبول عبور می کند. در توبول آب و مواد شیمیایی بر حسب نیاز بدن به این مایع تصفیه شده اضافه یا از آن گرفته می شود و در نهایت فراورده ای به نام ادرار به دست می آید که باید از بدن دفع شود.
عملکرد اصلی کلیه دفع مواد زائد و مایعات اضافی از بدن است که از راه ادرار از بدن خارج می شوند. تولید ادرار مراحل بسیار پیچیده ی دفع و بازجذب دارد. این فرایند برای حفظ تعادل پایدار بین مواد شیمیایی بدن ضروری است. تنظیم حیاتی پتاسیم، مواد اسیدی و نمک بدن بر عهده کلیه ها است. کلیه ها همچنین هورمون ها و ویتامین هایی را تولید می کنند که بر عملکرد دیگر اندام ها اثر می گذارد. برای مثال یکی از هورمون های تولید شده توسط کلیه ها تولید گلبول قرمز را تحریک می کند. به علاوه کلیه هورمون های دیگری ترشح می کند که یکی از آن ها فشار خون را تنظیم می کند و بقیه نیز متابولیسم کلسیم را کنترل می کنند.
بیماری کلیوی
بیماری مزمن کلیه که نارسایی مزمن کلیه نیز نامیده می شود، شامل از دست دادن تدریجی عملکرد کلیه است. کلیه های شما مواد زائد و مایعات اضافی خون را فیلتر می کنند و سپس در ادرار شما دفع می شوند. بیماری مزمن کلیوی پیشرفته می تواند باعث ایجاد سطوح خطرناک مایعات، الکترولیت ها و مواد زائد در بدن شما شود. در مراحل اولیه بیماری مزمن کلیه، ممکن است علائم یا نشانه های کمی داشته باشید. ممکن است تا زمانی که این بیماری پیشرفت نکرده است متوجه بیماری کلیوی خود نشوید، زیرا در بسیاری از موارد علائم بیماری کلیوی نامعلوم است. درمان بیماری کلیوی بر کاهش سرعت پیشرفت آسیب کلیه متمرکز است، معمولاً با کنترل علت ها انجام می گیرد، اما حتی کنترل علت آن ممکن است از پیشرفت آسیب کلیه جلوگیری کند. تشخیص عوامل خطرساز بیماری کلیوی از اهمیت بالایی برخوردار است. زیرا بیماری مزمن کلیه می تواند به مرحله نهایی نارسایی کلیه پیشرفت کند که بدون انجام فیلتر مصنوعی (دیالیز) یا پیوند کلیه، کشنده خواهد شد. پزشک متخصص کلیه در درمان این بیماری در مراحل مختلف به شما کمک خواهد کرد.
علل بیماری کلیوی
علل بیماری کلیوی زمانی رخ می دهد که یک بیماری شرایط عملکرد کلیه را مختل کند و باعث بدتر شدن آسیب کلیه در طی چندین ماه یا سال شود.
علل بیماری کلیوی که می تواند باعث بیماری مزمن کلیه شوند عبارتند از:
- دیابت نوع 1 یا نوع 2
- فشار خون بالا
- التهاب واحدهای فیلتر کننده کلیه
- التهاب لوله های کلیه و ساختارهای اطراف آن
- بیماری های کلیوی ارثی
- انسداد طولانی مدت مجاری ادراری، ناشی از بیماری هایی مانند بزرگی پروستات، سنگ کلیه و برخی سرطان ها
- ریفلاکس مجرای ادراری: وضعیتی که باعث برگشت ادرار به کلیه ها می شود.
- عفونت مکرر کلیه که پیلونفریت نیز نامیده می شود
حتما علل بیماری کلیوی را جدی گرفته و با مشاهده عوامل خطرساز بیماری کلیوی، حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید.
عوامل خطرساز بیماری کلیوی
عواملی که می توانند خطر ابتلا به بیماری مزمن کلیه را افزایش دهند عبارتند از:
- دیابت
- فشار خون بالا
- بیماری قلبی (قلبی عروقی)
- سیگار کشیدن
- چاقی
- سیاه پوست بودن، بومیان آمریکا یا آسیایی آمریکایی بودن
- سابقه خانوادگی بیماری کلیوی
- ساختار غیر طبیعی کلیه
- سن بالاتر
- استفاده مکرر از داروهایی که می تواند به کلیه ها آسیب برساند.
این ها عوامل خطرساز بیماری کلیوی هستند.
علائم بیماری کلیوی
اگر آسیب کلیه به کندی پیشرفت کند، علائم و نشانه های بیماری کلیوی به مرور زمان ایجاد می شود. از دست دادن عملکرد کلیه می تواند باعث تجمع مایعات یا مواد زائد بدن یا مشکلات الکترولیت شود. بسته به شدت آن، از دست دادن عملکرد کلیه می تواند باعث شود. علائم بیماری کلیوی عبارتند از:
- حالت تهوع
- استفراغ
- از دست دادن اشتها
- خستگی و ضعف
- مشکلات خواب
- کم و بیش ادرار کردن
- کاهش تیزبینی ذهنی
- گرفتگی عضلات
- تورم پا و مچ پا
- پوست خشک و خارش دار
- فشار خون بالا (فشار خون بالا) که کنترل آن دشوار است
- تنگی نفس، اگر مایع در ریه ها جمع شود
- درد قفسه سینه، اگر مایع در اطراف دیواره قلب جمع شود
علائم بیماری کلیوی اغلب غیر اختصاصی هستند. این بدان معنی است که آنها همچنین می توانند توسط بیماری های دیگر ایجاد شوند. از آنجایی که کلیه های شما قادر به جبران عملکرد از دست رفته هستند، ممکن است علائم بیماری کلیوی را تا زمانی که آسیب جبران ناپذیری رخ ندهد، متوجه نشوید.
در صورت داشتن علائم بیماری کلیوی به پزشک متخصص کلیه مراجعه کنید. تشخیص زودهنگام ممکن است به جلوگیری از پیشرفت بیماری کلیوی به نارسایی کلیه کمک کند.
اگر شرایط پزشکی دارید که خطر ابتلا به بیماری کلیوی را افزایش می دهد، پزشک متخصص کلیه ممکن است فشار خون و عملکرد کلیه شما را با آزمایش ادرار و خون در طول بازدید از مطب کنترل کند. از پزشک خود بپرسید که آیا این آزمایشات برای شما ضروری است یا خیر.
درمان بیماری کلیوی
بسته به علت، برخی از انواع بیماری های کلیوی قابل درمان هستند. با این حال، اغلب، بیماری مزمن کلیه هیچ درمانی ندارد.
درمان بیماری کلیوی معمولاً شامل اقداماتی برای کمک به کنترل علائم و نشانه ها، کاهش عوارض و کند کردن پیشرفت بیماری است. اگر کلیه های شما به شدت آسیب ببینند، ممکن است به درمان بیماری کلیوی در مرحله نهایی نیاز داشته باشید.
پزشک شما تلاش خواهد کرد تا علت بیماری کلیوی شما را کند یا کنترل کند. بسته به علت، گزینه های درمانی متفاوت است. اما آسیب کلیه حتی زمانی که یک بیماری زمینه ای مانند دیابت یا فشار خون بالا کنترل شده باشد، می تواند بدتر شود.
عوارض بیماری کلیوی را می توان کنترل کرد تا درمان شما را راحت تر کند. درمان های دارویی دیگر بیماری ها که می تواند منجر به کاهش عوارض کلیوی شود، شامل موارد زیر است:
- درمان بیماری کلیوی با داروهای فشار خون بالا
- درمان با داروهایی برای تسکین تورم
- داروهایی برای درمان کم خونی
- داروهایی برای کاهش سطح کلسترول
- داروهایی برای محافظت از استخوان های شما
اگر کلیه های شما نتوانند به خودی خود دفع مواد زائد و مایعات را حفظ کنند و دچار نارسایی کامل یا تقریباً کامل کلیه شوید، به بیماری کلیوی در مرحله نهایی مبتلا شده اید. در آن مرحله، شما نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه دارید.
پس از پیوند، باید تا پایان عمر از داروها استفاده کنید تا بدنتان از رد عضو جدید جلوگیری کند. برای پیوند کلیه نیازی به دیالیز ندارید. برای برخی که دیالیز یا پیوند کلیه را انتخاب نمی کنند، گزینه سوم درمان نارسایی کلیه با اقدامات محافظه کارانه است. اقدامات محافظه کارانه احتمالاً شامل مدیریت علائم، برنامه ریزی مراقبت از قبل و مراقبت برای راحت نگه داشتن شما (مراقبت تسکینی) خواهد بود.
