پول چگونه به وجود آمد؟
تاریخچه پول مربوط به توسعه سیستم های اجتماعی و اقتصادی است که حداقل یکی از کارکردهای پول را فراهم کند. چنین سیستم هایی را می توان به عنوان وسیله ای برای تجارت ثروت به طور غیرمستقیم؛ نه مستقیماً به عنوان دادو ستد پایاپای در نظر گرفت. پول سازوکاری است که به این روند را آسان می کند.
به دنیا آمدن پول
جوامع همچنان به دنبال راهکار ساده تری برای تسهیل معاملات بودند، ازاین رو به فکر استفاده از یک کالای واسطه به عنوان تعیین کننده ارزش کالاها افتادند که به نوع و فراوانی آن کالا در منطقه بستگی داشت. برای مثال ممکن بود در شهرهای ساحلی از صدف به عنوان کالای مرجع استفاده شود یا در بعضی مناطق نمک، عاج، قوچ و غیره را به عنوان کالای واسطه در نظر بگیرند؛ اما آن هم مشکلاتی با خود به همراه داشت. درحقیقت، چالش اصلی همین «انتخاب کالای واسطه» مناسب بود؛ چراکه برای مثال کالای خوراکی فاسد می شد، برخی کالاها به شدت کمیاب بودند و برخی به شدت دردسترس که هرکدام مشکلات خود را به همراه داشتند.
در این زمان بود که پس از کشف طلا و نقره و پیداکردن تمایز آن نسبت به فلزاتی مانند آهن و مس، این فلزات قیمتی، به عنوان کالای واسطه انتخاب شدند. به همین علت حاکمان اکثر کشورها تصمیم به ضرب سکه های طلا و نقره گرفتند و مردم آن را پذیرفتند. پول فلزی دو ویژگی مهم یک پول را دارد: کمیاب است؛ بنابراین، اندک اندک عرضه می شود تا از مشکلات تورمی به دور بماند و باارزش است؛ بدین معنی که همه افراد آن را در قبال کالای خود می پذیرند. به تدریج مردم تصمیم گرفتند از طلا و نقره در معاملاتشان استفاده کنند.
اولین سکه ها در ساحل جنوبی ترکیه امروزی در پادشاهی لیدیا و یونیا در حدود سال 640 قبل از میلاد ظاهر شدند و بعدها به دلایلی مختلف به شکل دایره ای و صیقلی تغییر شکل پیدا کردند. صدالبته زمان و مکان اختراع سکه هنوز در هاله ای از ابهام قرار دارد.
باوجوداین، مدتی طول کشید تا سکه های باستانی برای تجارت مورداستفاده قرار گرفتند. از آن زمان تاکنون، سکه ها، جهانی ترین تجسم پول بوده اند. اولین سکه ها از الکتروم ساخته شده بودند؛ مخلوطی به رنگ زرد کم رنگ که به طور طبیعی آلیاژی از طلا و نقره است؛ زیرا این دو فلز، بیش از هر نقشی دیگر، نقشی اساسی در تاریخ مبادله داشته اند. از فلزات دیگری هم برای ضرب سکه استفاده می شد؛ اما طلا و نقره رایج ترین ها بودند.
در گذشته به دلایلی گوناگون از طلا و نقره برای ضرب سکه ها استفاده می شد. برای مثال مردم بر این باور بودند که طلا و نقره بازتاب های زمینی از اجرام آسمانی هستند که بر آسمان ما حکمرانی می کنند؛ بنابراین جای تعجب نیست که تمدن های سراسر جهان آن ها را بسیار گران بها می دانستند.
طلا شبیه خورشید است؛ اما در معنای بزرگ تر، آسمان است. بیشتر طلای زمین در طول شکل گیری آن به سمت هسته کشیده شده است؛ اما تمام طلای قابل دسترس زمین که در نزدیکی سطح پوسته و گوشته قرار دارد، از شهاب سنگ هایی است که چند صد میلیون سال پس از تشکیل به زمین سقوط کردند.
دلایل دیگر گرایش به این فلزات همان طور که اشاره کردیم شاید این است که آن ها نادر هستند، تجزیه نمی شوند و برخلاف فلزات دیگر مانند آهن، زنگ نمی زنند.
سلوکیان، اشکانیان و ساسانیان از آن طریق سکه های اسلامی را به دنیا معرفی کردند. همین طور سکه های هندی تا حد زیادی محصول تاثیرات یونانی، رومی و اسلامی بوده است. ضرب سکه چینی اگرچه احتمالاً به طور مستقل توسعه یافته است. اما در اواخر قرن نوزدهم ضرب سکه به سبک غربی رایج شد و کشورهای دیگر در آسیا، آفریقا و جاهای دیگر نیز رویکرد غربی در ضرب سکه را پیش گرفتند
از پول های کاغذی اولیه تا اسکناس های امروزی
همان طور که گفتیم سالیان زیادی طول کشید تا بشر از سکه به پول کاغذی روی آورد. اولین پول کاغذی توسط چینی ها، به دلیل کمبود طلا و فلزات، حدوداً در اواسط قرن دهم میلادی ایجاد شد و نام آن را «چاو» گذاشتند؛ اما در دیگر نقاط جهان بی ارزش شناخته می شد. استفاده عملی و یکپارچه از پول کاغذی در سراسر چین از دوره یوان آغاز شد و این نخستین پول کاغذی جهان است.
استفاده از ارز کاغذی بعداً در سراسر امپراتوری مغول یا خاندان یوان چین گسترش یافت. کاوشگران اروپایی مانند مارکوپولو بعد از سفر به چین این مفهوم را در قرن سیزدهم در اروپا نیز مطرح کردند. اما حدوداً تا سال 1600 میلادی پول کاغذی در غرب رواج پیدا نکرده بود. بااین حال، به تدریج بانک ها متعهد می شدند که در مقابل پول کاغذی به همان ارزش طلا به مردم بدهند. مردم نیز ازآنجاکه دیدند این کار بسیار راحت تر از حمل بی مورد مقدار زیادی طلاست، پول کاغذی ردوبدل می کردند.
درک اسکناس به عنوان پول با گذشت زمان تکامل یافت. در ابتدا پول بر پایه فلزات گران بها ارزش گذاری می شد. و سیاست مالی بسیاری از کشورها بر پایه «استاندارد طلا» استوار بود. بدین معنی که پول هر کشوری معادل مقدار مشخصی از طلا و بهترین پشتوانه برای پول های مردم بود. برخی نیز اسکناس ها را سند بدهکاری تلقی می کردند.
اصطلاح استاندارد طلا به یک سیستم پولی گفته می شود که در آن ارزش پول بر اساس طلای پشتوانه تعیین شود. در مقابل، سیستم «فیات» یک رویکرد پولی است که در آن ارزش ارز بر اساس هیچ کالای فیزیکی نیست و با حکم دولت به عنوان پول قانونی تعریف می شود.
در سال 1821، انگلستان اولین کشوری بود که به طور رسمی استاندارد طلا را پذیرفت. افزایش چشمگیر تجارت جهانی و پیشرفت فناوری، اکتشافات بزرگی از طلا را به ارمغان آورد که به استاندارد طلا کمک کرد و تا قرن بعدی دست نخورده باقی بماند. ازآنجاکه ناترازی های تجاری بین ملت ها با طلا حل وفصل شد، دولت ها انگیزه زیادی برای ذخیره طلا برای آینده و روز مبادا داشتند.
معنا و مفهوم پول
پول یک واحد اقتصادی است که به عنوان یک وسیله مبادله عمومی شناخته شده برای اهداف معاملاتی در اقتصاد عمل می کند. پول از شکل کالایی سرچشمه می گیرد و باید توسط فعالان بازار به عنوان وسیله مبادله پذیرفته شود. پول میتواند مانند سکه ها و اسکناس ها شکل فیزیکی داشته و یا به صورت یک حساب مکتوب یا الکترونیکی وجود داشته باشد. ممکن است ارزش ذاتی داشته باشد، از نظر قانونی با چیزی با ارزش ذاتی قابل معاوضه یا فقط دارای ارزش اسمی باشد.
پول یک دارایی نقدی است که در تسویه معاملات استفاده می شود. ارزش فعلی آن لزوماً از موادی که برای تولید اسکناس یا سکه استفاده شده است، حاصل نمی شود. در عوض، ارزش آن از اتکای عموم به استفاده از آن در معاملات حاصل می شود. این عملکرد اصلی پول است؛ یک وسیله مبادله عمومی شناخته شده که مردم و اقتصادهای جهانی قصد دارند آن را نگه دارند و مایل اند آن را به عنوان پرداخت معاملات فعلی یا آینده بپذیرند.
پول نماینده
به سکوک یا اسکناس هایی گفته می شود که هر واحد آن نمایندهٔ مقدار مشخصی فلز قیمتی باشد که توسط مقامات پولی کشور به عنوان پشتوانه نگهداری می شود.
استفاده از این پول به جای پول کالایی هزینهٔ معاملات را کاهش می داد زیرا برای معامله های بزرگ دیگر نیازی به انتقال حجم زیادی طلا و نقره نیست، بلکه ناشر پول نماینده متعهد شده است که در زمان درخواست دارنده، هر واحد آن را به مقدار معینی طلا یا نقره تبدیل کند
اقتصاد هدیه
در اقتصاد هدیه، کالاها و خدمات با ارزش به طور منظم و بدون هر موافقت صریح برای پاداش های فوری یا آینده داده می شوند (یعنی هیچ معاوضه رسمی نیست). در حالت فوق العاده، بخشیدن همزمان یا مکرر در خدمت گردش و توزیع مجدد چیزهای با ارزش در داخل جامعه است.
تئوری های متفاوت اجتماعی در مورد اقتصاد هدیه وجود دارد. بعضی هدایا را شکلی ایثار در نظر می گیرند، جایی که روابط از طریق این نوع مبادله خلق می شود. تفسیر دیگر این است که بدهی تلویحی «به تو مدیونم»و جایگاه اجتماعی در ازای «هدیه ها» ایجاد می شود. به عنوان مثال، به مشترک کردن غذا در برخی جوامع شکارچی، که در آن تقسیم غذا، یک محافظت در برابر شکست دادن تلاش روزانه هر فرد است. این رسم ممکن است ایثار را انعکاس دهد، این ممکن است نوعی بیمه غیررسمی باشد، یا ممکن است با موقعیت اجتماعی یا با فواید دیگری همراه باشد.
سخن پایانی
پول در زندگی همگان نقش اساسی دارد و اهمیت پول برای افراد مختلف متفاوت است. پول به نگران کننده ترین واقعیت جهان کنونی تبدیل شده است و جامعه امروز تاثیر عظیمی از پول را بر خود گرفته است. اعتقاد بر این است که پول بهترین اختراع بشر است!
